Een gesprek met professor Hans Geeroms over de ware bedoelingen achter het handelsbeleid van de Amerikaanse president
Geschreven door Hans Geeroms, 19/05/2025 • Risk, Finance & Treasury
Professor Hans Geeroms – professor aan het Europacollege en Visiting Fellow bij de gerenommeerde Europese denktank Bruegel – deelt zijn visie op de recente protectionistische maatregelen van de Trump-administratie. Wat schuilt er achter het verhogen van de invoertarieven? Welke impact kunnen we verwachten voor Europa? “De grootste dreiging zit niet in de tarieven zelf, maar in de fundamentele uitholling van vertrouwen,” stelt Geeroms.
Professor Geeroms, u ziet vier mogelijke strategische doelstellingen achter het protectionistisch beleid van Trump.
Het is belangrijk om te begrijpen dat Trumps handelsbeleid moeilijk te vatten is binnen de klassieke economische logica. Er is geen coherente strategie of onderbouwd beleidsplan zoals we die kennen van vorige administraties. Ik zie vier hoofdredenen waarom Trump deze tarieven zou kunnen inzetten.
Ten eerste is er het begrotingsaspect. Invoertarieven brengen geld op voor de Amerikaanse schatkist. Dat geld kan gebruikt worden om de door Trump aangekondigde belastingverlagingen – die voornamelijk ten goede zullen komen aan de hoogste inkomens en grote bedrijven – te financieren. Het is een manier om een begrotingstekort te compenseren zonder interne hervormingen.
Een tweede mogelijke reden is het stimuleren van binnenlandse investeringen. Door buitenlandse producten duurder te maken, wil men productie aantrekkelijker maken op Amerikaanse bodem. Bedrijven die voorheen produceerden in Europa, China of Mexico zouden zo geneigd zijn om terug te keren naar de VS. Zo heeft Trump het ook steeds gecommuniceerd. "America First", hij wil jobs terugbrengen naar eigen land.
De derde reden heeft een meer geopolitiek karakter: bestraffen. Tarieven worden gebruikt als pressiemiddel tegen landen die volgens Trump oneerlijk handelen of politieke tegenstanders zijn – denk aan China, maar ook aan de EU. Het is een soort strafbeleid waarmee hij de landen die volgens hem te veel geprofiteerd hebben van de VS wil pijn doen.
De vierde reden is het verminderen van de tekorten op de lopende rekening (saldo van wat de VS koopt van het buitenland min wat het kan verkopen of uitvoeren). Dat is de officiële reden en daarop zijn de ‘wederkerige’ (reciprocal) tarieven gebaseerd die op 2 April werden beslist en kort daarna met 90 dagen werden uitgesteld.
En ten slotte vermoed ik dat er ook een dosis cliëntelisme en politieke controle meespeelt. We zien al heel recent dat hij selectief uitzonderingen toekent op opgelegde tarieven. Op deze manier dwingt hij bedrijven tot directe interactie met zijn administratie. Bedrijven moeten als het ware “vriendjes” worden met het Witte Huis en verkrijgen zo de gunsten van de president. We komen hierbij erg dicht bij een vorm van politieke beïnvloeding die neigt naar vriendjespolitiek.
En welke van die vier strategieën acht u zelf het meest waarschijnlijk?
Het is moeilijk om daar een eenduidig antwoord op te geven. Het beleid van Trump is vaak opportunistisch en ad-hoc. Toch zie ik twee dominante lijnen. Enerzijds gebruikt hij tarieven als politiek instrument om landen te straffen die hij als tegenstanders beschouwt, vooral China. De verhoging van tarieven voor Chinese goederen lijkt duidelijk ingegeven door die wens tot bestraffing.
Anderzijds geloof ik dat hij met zijn tarieven ook binnenlandse economische doelen nastreeft, met name het stimuleren van Amerikaanse productie. De gedachte is dat, als buitenlandse producten duurder worden, bedrijven en consumenten automatisch voor Amerikaanse alternatieven kiezen. Of dat ook effectief gebeurt, is een andere vraag, want productiecapaciteit kan je niet van vandaag op morgen opbouwen. Mocht dit gebeuren, dan zal dit een zeer negatieve impact hebben op de inflatie in de VS. Men kan daar onmogelijk even goedkoop produceren als in lageloonlanden. Trump lijkt hiermee in zijn eigen voet te schieten.
Maar ik wil vooral benadrukken dat dit geen economische logica is zoals we die in academische kringen hanteren. Er is geen breed gedragen bewijs dat tarieven de economie op lange termijn versterken. Integendeel, nagenoeg elke econoom – links of rechts – is het erover eens dat dit soort protectionisme uiteindelijk meer schade dan voordeel oplevert.
Volgens velen zal de impact van deze maatregelen op Europa en de wereldeconomie ronduit dramatisch zijn.
Op het eerste gezicht lijkt dat misschien zo, maar de economische realiteit is genuanceerder. Bij denktank Bruegel, waar ik ook actief ben, hebben we verschillende scenario’s doorgerekend om de mogelijke schade voor de Europese Unie te becijferen.
In het meest negatieve scenario – een handelsoorlog waarin de VS effectief alle voorgestelde tarieven invoert en andere landen, zoals China en de EU, op volle kracht terugslaan – spreken we over een verlies van ongeveer 1% van het Europese BBP. Dat is niet niets, maar het veroorzaakt geen recessie. In een gemiddeld scenario, waarin enkel de VS tarieven doorvoert en andere landen zich gedeisd houden, is het effect beperkt tot zo’n 0,5% verlies van BBP. In het gunstigste scenario, waarin Europa tot een handelsdeal komt met de VS en zo buiten schot blijft, maar anderen niet, zou er zelfs sprake kunnen zijn van een positieve impact, omdat Europese bedrijven dan marktaandeel winnen ten opzichte van andere buitenlandse producenten.
De conclusie is dus: het is beheersbaar. Maar dat betekent niet dat het geen serieuze zaak is. De grotere impact ligt bij het verhoogde risico op financiële volatiliteit en geopolitieke spanningen, eerder dan in directe economische cijfers.
Pakt de Europese Unie het goed aan?
Ik denk dat de Europese Unie hier verstandig heeft gereageerd. Waar China vrijwel onmiddellijk terugsloeg met eigen tarieven, heeft de EU bewust gekozen voor een meer genuanceerde aanpak. De Europese Commissie heeft wel degelijk een lijst klaar van mogelijke tegenmaatregelen, maar die zijn niet onmiddellijk geïmplementeerd. Dat is slim: het creëert een stok achter de deur, zonder zelf de situatie verder te escaleren.
Deze aanpak – diplomatieke druk combineren met economische dreiging – lijkt effect gehad te hebben. De VS kondigde bijvoorbeeld 90 dagen uitstel aan voor de invoering van sommige tarieven. Die aankondiging kwam er na het afwachtende, maar dreigende Europese standpunt. Het is duidelijk dat de VS wil onderhandelen.
Wat houdt Trumps ‘Mar-a-Lago-plan’ in?
Dat plan is genoemd naar het buitenverblijf van Trump en is eigenlijk geen officieel beleidsdocument. Het is een economisch voorstel van zijn adviseur Stephen Miran. De kern van het plan is de herstructurering van de Amerikaanse staatsschuld. Het idee is om buitenlandse houders van Amerikaanse schuldbewijzen – vooral China, Japan en Europese landen – te verplichten om hun kortlopende leningen om te zetten in langlopende obligaties met lagere rente.
In feite is dat een vorm van gedwongen herfinanciering aan slechtere voorwaarden, wat neerkomt op een gedeeltelijke default zonder het zo te noemen. In mijn ogen is het een gevaarlijk plan. Het zou het vertrouwen in Amerikaanse staatsobligaties ondermijnen en daarmee ook in de dollar als wereldreservemunt. De impact daarvan zou enorm kunnen zijn: plots verdwijnt een van de fundamenten van het mondiale financiële systeem, met name de rol van de USD als reservemunt voor gans de wereldeconomie.
Een opportuniteit voor de euro, lijkt me.
De euro is vandaag al de tweede belangrijkste munt ter wereld, maar om het vertrouwen van beleggers en centrale banken over te nemen, is meer nodig. Een sterkere kapitaalmarktunie, meer politieke eenheid, en instrumenten zoals de digitale euro kunnen helpen. In een scenario waarin de dollar zijn status als reservemunt verliest, ligt er zeker een kans voor de euro – maar we moeten daar nu al strategisch op voorbereiden. Meest waarschijnlijk gaan we dan naar een multipolaire wereld, waar niet één, maar meerdere munten een globale rol spelen: euro, dollar, renminbi.
China probeert ondertussen zich bij Europa voor te doen als een meer betrouwbare partner.
China is berekend en strategisch. Het probeert via handelsakkoorden toenadering te zoeken tot Europa. Tegelijkertijd gebruikt het zijn economische macht als wapen – bijvoorbeeld door de export van zeldzame aardmetalen tijdelijk te blokkeren. China speelt een moeilijk spel. Als het zijn toegang tot de Amerikaanse markt verliest, zal het proberen te exporteren naar Europa. Daarom is het belangrijk dat Europa paraat staat met antidumpingmaatregelen en duidelijke grenzen stelt. Let ook op voor Chinese investeringen in de EU. Die zijn steeds gericht op controle en overname van technologie en intellectuele eigendom.
Wat is volgens u de grootste structurele dreiging op lange termijn?
Niet de tarieven op zich, maar de ondermijning van vertrouwen – in de dollar, in de Amerikaanse rechtsstaat, in de voorspelbaarheid van het beleid. Trump gedraagt zich als een zakenman in een geopolitiek schaakspel en begrijpt niet dat landen geen bedrijven zijn. Zelfs als zijn tarieven worden ingetrokken, is de schade deels blijvend: investeringsbeslissingen zijn uitgesteld, bevoorradingsketens verstoord, het vertrouwen van bedrijven is geschaad. Dat herstel duurt jaren.
En voor de financiële sector?
De Trump administratie is reeds begonnen met de financiële regulering te verzwakken; de rol van een aantal toezichtinstellingen werd verzwakt (zo ontsloeg men reeds meer dan 200 werknemers van het “Consumer Financial Protection Bureau”), de leiding werd vervangen door Trump getrouwen en het is alles wat mogelijk is om de cryptomunten te promoten. Het wordt echt gevaarlijk als hij de Basel III akkoorden zou ‘on hold zetten’. Wat moet de EU dan doen? Handhaven wij deze akkoorden, dan creëren wij een concurrentiele handicap voor onze grote banken die op de wereldmarkt moeten concurreren met hun VS collega’s. Doen wij dit niet en stellen we (delen van) de Basel III akkoorden verder uit, dan leggen we een bom onder de financiële stabiliteit. Vergeet niet dat de Globale Financiële Crisis van 2007-2008 in de VSA ontstond, maar dat Europa en zeker ons land, er het meest onder geleden heeft.
Professor Geeroms, hartelijk dank voor dit verhelderende gesprek.
Met plezier. Laten we hopen dat redelijkheid en multilateralisme het halen van impulsieve beslissingen.
